Zzp’er laat zich maar niet temmen

De zelfstandige zonder personeel laat zich maar niet vangen door beleidsmakers en wetgevers. Zoveel is staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) en diens ambtenaren inmiddels genoegzaam duidelijk. Zijn verguisde Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (DBA) was al de derde poging van het kabinet om wat meer grip te krijgen op het hoofdpijndossier dat de zzp’er heet. En het dossier werd vrijdag de derde hete zzp-aardappel die doorschuift naar een volgend kabinet.

Het Nederlandse leger van één miljoen zelfstandigen is zo’n belangrijke groep op de arbeidsmarkt geworden, dat het de afgelopen twee jaar nog net geen electorale zelfmoord is gebleken om te proberen die groep wat strakker te reguleren. Binnen het kabinet liepen de spanningen telkens hoog op: de VVD was van meet af aan huiverig voor ingrepen die konden worden uitgelegd als paternalistisch en zzp-onvriendelijk. En dat sentiment werd met de oplaaiende verkiezingsstrijd alleen maar sterker.

Arme zzp’ers

Hoe politiek hypergevoelig het dossier is, ondervond ook de ambtelijke werkgroep bemand door knappe koppen van Sociale Zaken, Financiën, Algemene Zaken en Economische Zaken. Die kreeg in 2014 de opdracht om de sterke zzp-groei te onderzoeken, met cijfers te duiden en daar concrete beleidsvoorstellen op te baseren. Eén van de conclusies was dat een grote groep zzp’ers nauwelijks rond kon komen, en eigenlijk alleen overeind bleef dankzij fiscale voordelen.

PvdA-minister Lodewijk Asscher zag ondertussen steeds meer werkenden zich onttrekken aan het sociale stelsel en vreesde uitholling. Het kabinet maakte daarop aanstalten om de sterke zzp-groei af te remmen en te snijden in de zelfstandigenaftrek. De wereld was te klein: de oppositie, werkgevers en lobbygroepen protesteerden luid en tegen deze ‘doelredenering’ van het kabinet, en de ambities werden haastig weer ingetrokken. Het onderzoek van de werkgroep verdween in een la om daar vele maanden te blijven liggen; de kabinetspartijen konden er geen eensgezinde reactie op formuleren.

Verplichte verzekering

In de zomer van 2015 waagde Asscher toch een nieuwe poging: hij maakte zich sterk voor een verplichte verzekering tegen arbeidsongeschiktheid voor alle zelfstandigen. Uit het zzp-onderzoek was immers gebleken dat twee derde van alle zzp’ers onverzekerd rondloopt en geen pensioen opbouwt. Het schrikbeeld was dat deze groep massaal vaste werknemers wegconcurreert met een laag uurtarief, om vervolgens op jonge leeftijd langs de zijlijn te raken en de maatschappij op te zadelen met de schade.

De kloof tussen VVD en PvdA bleek echter dusdanig groot dat ook dit controversiële vraagstuk de ijskast in moest. Alles was geoorloofd om het kabinet Rutte-II zijn hele rit uit te laten zitten. Bovendien speelde mee dat de prijs van enkele honderden euro’s per maand er hard in zou hakken voor een grote groep mensen met een toch al mager besteedbaar inkomen: de angst was groot dat deze maatregel hen de bijstand in zou duwen.

Anti-lobby

Zo bezien was de DBA de laatste strohalm waar het kabinet en minister Asscher zich nog aan vastklampten: na jarenlange politieke strijd was het Asscher en Wiebes gelukt die er wel doorheen te krijgen. De weerstand van opdrachtgevers en zzp’ers was groot, maar het kabinet schatte in dat het nieuwe systeem even moest ‘uittrillen’ en dat het verzet wel zou gaan liggen. Die inschatting bleek verkeerd: de anti-lobby werd feller en feller en Wiebes kreeg de reputatie van VVD’er die het vuile werk opknapte voor PvdA-genius Asscher. Zzp-lobbyist Maarten Post sprak in een FD-interview van ‘de lange arm van Asscher’ en diens ‘verborgen agenda om zzp’ers terug te duwen in het korset van een vaste baan’.

Dat beeld bleef hangen. Berichten van zzp’ers die zonder opdrachten kwamen te zitten bleven elkaar opvolgen. Deze week voelde zelfs werkgeversorganisatie VNO-NCW zich gedwongen om de DBA de rug toe te keren. De werkgeversclub had maandenlang gedoogsteun geboden, aangezien het via het Sociaal Akkoord had ingestemd met het aanpakken van schijnzelfstandigheid. Donderdagmiddag was de maat vol: ook zij besloten in een vergadering hun steun in te trekken. Betrokkenen zeggen echter dat de opschorting van de DBA toen al was afgedwongen door alle onrust.

(Bron: Financieel Dagblad; nieuwsbericht 18-11-2016)